 |
| Een ketelbikker aan het werk |
Eén van mijn overgrootvaders, Dirk Nicolaas Dijkshoorn, de vader van mijn oma, was "ketelbikker". In zijn familie hadden nogal wat broers, ooms en neven hetzelfde vak.
Mijn idee was aanvankelijk dat een ketelbikker een soort variant was op een koperslager, maar dat bleek een volstrekt verkeerde aanname.
Een ketelbikker was in de 19e een geheel nieuw vak.Ze hing direct samen met de opkomst van de stoommachine.
De ongekende mogelijkheden van de toepassingen van de stoommachine, bracht namelijk ook nieuw ongemak met zich mee:
Ketelsteen.
We kennen het fenomeen nog steeds,maar dan in microvorm: door het gebruik van kokend water, zet zich een harde laag af in de waterketel waarmee we ons theewater zetten, of het goedje dat zich afzet in onze koffiezetapparaten.
Dat idee, maar dan in meer dan mansgrote ketels waarmee oceaanreuzen, locomotieven of hele fabrieken in beweging werden gezet. Door het intensieve gebruik van deze stoomketels, zette zich voortdurend een dikke. harde laag ketelsteen af. Het effect was dat de ketel steeds minder in staat was om het water aan de kook te brengen of te houden en bovendien werd de ketelwand aangetast, met alle risico's van dien.
Dus de laag ketelsteen moest eraf.
Daar waren de ketelbikkers voor.
Met beiteltjes en hamers kropen ze in de stoomketels en hakten de hard geworden steenlaag weg. Dat was nog een secuur werkje: je moest veel kracht gebruiken en tegelijkertijd oppassen dat je niet door de ketelwand heen sloeg.
Het was vooral intens smerig werk.
Er werd ook wel geëxperimenteerd met oplosmiddelen, zoals zoutzuur. Dat maakt de ketelsteen tot een zacht papje en kan dan worden weggeveegd.
We hebben het nu over de 19e en begin 20e eeuw en Arbo en andere veiligheidseisen bestonden nog niet. Ik ben bang dat de mannen zonder enige bescherming met het zoutzuur en andere agressieve oplosstoffen aan de slag moesten. Ook het intensieve werk, vaak liggend op de rug, in de benauwde, warme ketels zal de lichamelijke conditie niet veel goed hebben gedaan.
Dirk Nicolaas was niet echt een kleintje: ongeveer 1 meter 79, weten we van aantekeningen van zijn militaire keuring. Ook werd opgemerkt dat hij een ovaal gezicht had, een laag voorhoofd, blauwe ogen en blonde haren. Die laatste zullen tijdens zijn werk niet zo blond zijn geweest. Ten tijde van deze keuring was hij overigens nog ketelmaker.
Vier jaar later, bij zijn huwelijk, was hij ketelbikker. Of het beter verdiende of dat er gewoonweg geen werk te vinden was voor een ketelmaker, het staat nergens beschreven.
Maar of hij het werk van ketelbikker leuker heeft gevonden?
Ik geloof er helemaal niks van.
