Over die goede, oude tijd

Dirk Pieter Zwart en zijn gezin, ongeveer 1916

In de periode tussen 1925 en 1935 verhuist Dirk Pieter met zijn gezin in ieder geval 10 keer. Dat is dus zo'n één keer per jaar. Steeds binnen Amsterdam. In zoverre ik de adressen op de archiefkaart kan lezen: Kuiperstraat, Oogstraat, Vechtstraat, Marcusstraat, Zeeburgerdijk, Balistraat....Het gezin verhuist naar adressen dwars door de hele stad.

Dirk Pieter werkt voor de spoorwegen. Hij weet in de loop der jaren op te klimmen tot hoofdrangeerder. Hij heeft dus werk en daarmee behoort hij tot de gelukkigen in de jaren dertig van de vorige eeuw. Het waren immers de crisisjaren en honderduizenden landgenoten om hem heen waren afhankelijk van de steun.

Dat geldt ook voor zijn kinderen. Zij doorliepen alleen de lagere school. De meeste zonen, hij heeft er vijf, grijpen ieder baantje aan om aan geld te komen. Niet zelden echter lopen ze in de steun en lijden bittere armoede. Eén van hen, Dirk Pieter jr.,  ontspoort en brengt een groot deel van zijn leven in de gevangenis of politiecel door: steeds gaat het om diefstal en als je de politierapporten mag geloven deed hij dit niet al te slim. Voortdurend liep dit zwarte schaap regelrecht opnieuw in de armen van de wet. Hij overleed al jong, op 32-jarige leeftijd. In de gevangenis.

Over twee andere zonen komen we meer te weten door een aantekening op hun keuringsformulier voor militaire dienst. Bij Joseph staat in 1932 vermeld dat Dirk Pieter en zijn vrouw Jeltje uit de ouderlijke macht zijn gezet. Joseph heeft geen huisadres en staat ingeschreven bij de vereniging voor onbehuisden. Joseph is dan 19 jaar oud. Een jongere broer, Wieger, verblijft in 1933 in het Rijksopvoedingsgesticht voor jongens in Doetinchem. Hij doet daar wel een opleiding: hij wordt monteur voor automobielen.

Over Lambertus, de oudste zoon, weten we meer. Hij was mijn opa. Hij vertelde dat hij op 14-jarige leeftijd op straat rondzwierf. Dat bleek het resultaat van de opvattingen van zijn vader over opvoeding: vanaf 14 jaar werd je geacht op eigen benen te staan en zelf voor je inkomen te kunnen zorgen. Mijn opa doorliep dus de harde school van het straatleven en leerde het vak van 12 ambachten en 13 ongelukken. Afgaande op de summiere aantekeningen bij Joseph en Wieger, was dit regel in dit gezin.

Daarmee is het raadsel nog niet opgelost van de vele verhuizingen. Van Dirk Pieter is bekend dat hij altijd erg gierig was: vloerbedekking werd pas vervangen als hij hier minstens drie keer eerst nog met een verfkwast overheen was gegaan. Restjes drank werden in een grote fles verzameld en dat resulteerde in een dodelijke drank dat hij zijn gasten op nieuwjaarsdag aanbood. Gelukkig had hij niet veel vrienden en zijn kinderen ontweken hem, zeker op die dag.

Het is dus mogelijk dat hij bleef zoeken naar een onderkomen met steeds een lagere huur. We kunnen het hem niet meer vragen: Dirk Pieter overleed in 1965 op 85-jarige leeftijd.