De cranberry of lepeltjesheide of grote veenbes is in Nederland een zeldzaamheid.
In Drenthe een enkel plantje en verder is ze onvindbaar. Behalve dan op Terschelling. Daar groeit en bloeit ze volop.
Hoe ze op dit eiland terecht is gekomen, is onbekend. Het verhaal gaat van een jutter die, na een storm op het strand een vat vol met deze veenbessen vond. Hij sleepte ze mee de duinenrij over en opende het vat. Teleurgesteld dat er alleen maar bessen in zaten, liet hij het vat ter plekke achter.
Het is maar een verhaal, maar de combinatie zee, storm, jutten en een zekere hebzucht, maken het tot een waarschijnlijk geheel.
Hoe dan ook, de, van oorsprong Amerikaanse plant schoot wortel op Terschelling en begon woekerend hele stukken duingebied te bedekken. Een enkeling zag er wel brood in en plukte de bessen en verwerkte ze tot een wat zurige jam. Het werd niet echt wat: de eilanders stonden nu eenmaal niet bekend als avonturiers en die rare bessen met hun zurige smaak, ze vonden het over het algemeen maar niks. Tot 1920 werden de op Terschelling geplukte bessen dan ook geëxporteerd naar Engeland en hier voor een zacht prijsje van de hand gedaan.
Hadden ze maar geweten.... maar ze wisten het niet.
Hoe het zo gegaan is, dat is mij niet bekend, maar de cranberry is inmiddels hét produkt van Terschelling. Je kan het werkelijk zo gek niet bedenken, of het wordt van cranberries gemaakt:
Sap; siroop; jam; compote; thee; dessertsaus; dressing; azijn; pikante saus; cranberry snoep, zoals zuurtjes, chocolaatjes, "duinkruimels" (gedroogde cranberries); mosterd; cranberry kruiden met knoflook; wijn; likeur; rosé; kruidenbitter, maar ook: bodylotion; voet- en handcreme; handzeep; shampoo; geurkaarsen....
En waren de cranberries aanvankelijk met name goed voor het stimuleren van de blaasspier, ze zijn nu ook goed voor het voorkomen van uitdroging van de huid; het reinigen van wonden; de noodzakelijke hoeveelheid vitamine C en ga zo maar door. Je houdt het vrijwel voor onmogelijk dat iemand nog kan overleven zonder het dagelijks gebruik van deze wonderbes.
Je kan op het eiland geen winkel, café, restaurant, hotel of markt betreden en je wordt bedolven onder de cranberrieprodukten.
Dit, waarde lezer, heeft op mij een tegendraads effect.
Ik begin te mopperen op alles wat met cranberry te maken heeft. Ik bestel halsstarrig een klassiek stukje appeltaart.
Zonder cranberryjam.
In het restaurant gaat ieder stuk vlees dat is opgemaakt met cranberrycompote resoluut terug naar de keuken. In het hotel zet ik de fles cranberryshampoo zonder verdere mededeling naast mijn deur op de gang.
Ik bleek niet de enige in mijn stille protest. Ik trof een eenzame man van Terschelling die dapper streed tegen de cranberrisering van het eiland. Hij had een alternatief op de markt gezet, maar het sloeg nog niet erg aan:
Duindoorngebak....
