Ergens vorig jaar woonde ik met mijn vrouw een demonstratie bij van Perzische tapijten in Istanbul. Het was natuurlijk een ordinair verkooppraatje, maar wel één van een indrukwekkend niveau. Het is dat we Hollanders zijn en dat blijkbaar ook uitstralen, zodat wij na afloop niet besprongen werden door één uit de horde verkopers die opeens overal vandaan de ruimte in stroomden, anders had ik nu met mijn stoel op een Perzisch tapijt gestaan.
Het begint met de aanwezigen een gevoel van exclusiviteit te geven.
Die aanwezigen werden in ons geval gevormd door een internationale groep van divers pluimage en leeftijd die vanaf het cruiseschip waarmee we de stad hadden aangedaan, een rondrit door het centrum maakten.
We werden in een enorme winkel, aan de rand van de grote Bazaar in het centrum van de stad, via trappetjes en brede zalen vol met de meest prachtige tapijten, naar een grote, inpandige ruimte gebracht. We konden gaan zitten aan de rand en het licht werd aanvankelijk wat gedimd. We kregen thee en nog een onduidelijk drankje waar overduidelijk alcohol, flink wat alcohol in zat. Daar waren ze niet karig mee, met het bijschenken van dat laatste drankje. En natuurlijk werd ieder gebaar van de medewerkers om ons heen, gecombineerd met een onderdanige buiging en de breedste glimlach.
De gids die ons tot nog toe overal had vergezeld, was nu nergens meer te bekennen. Zij zat vast ergens haar fooi te tellen die haar door de eigenaar van de winkel was toegestopt.
Toen we allemaal te drinken hadden en de groep wat rumoerig werd, ging de deur open en stond daar een indrukwekkende gestalte. Hij bleek de eigenaar van de winkel te zijn. Met een nasale stem begon hij ons te vertellen hoe hij, pakweg, 20 jaar geleden tot de ontdekking kwam dat de kunst van het tapijtweven vrijwel was uitgestorven in zijn land. Hoe hij geschokt ontdekte dat tapijten steeds meer machinaal werden vervaardigd en dat hierbij eeuwenoude technieken in hoog tempo verloren dreigden te gaan.
U voelt het natuurlijk aankomen: hij zorgde ervoor dat dit proces van verval werd gestopt. Hij zorgde ervoor dat de oude technieken die nog bekend waren bij stok- en stokoude vrouwen in bergdorpen, door hen konden worden overgedragen aan een jongere generatie. Hij zorgde er tegelijkertijd voor dat hierdoor jongeren in deze bergstreken weer konden gaan verdienen aan deze opnieuw oplevende tapijtweverijen.
Goedkeurend gemompel door de toehoorders, werd onmiddellijk door hem gestopt. Hij was de bescheidenheid zelve, alhoewel dat niet helemaal oprecht overkwam.
Hij had genoeg gepraat. Hij knipte met zijn vingers en twee medewerkers kwamen met een enorme rol tapijt naar het centrum van de zaal lopen. Ze wachten geduldig totdat hun grote baas hen met een hoofdbeweging toestemming gaf om het tapijt uit te rollen.
Hij was prachtig. Expressieve kleuren en een mooi, tijdloos en abstract patroon.
De man gaf ons geen tijd om lang te genieten. Opnieuw werd een tapijt uitgerold, welke de eerste nog in schoonheid overtrof. En nog één en nog één.
De man toonde ons de verschillende, traditionele weeftechnieken en wees ons op de verschillende kleuren. In niets leken ze op de kleedjes die in Nederland bij de opa's en oma's van mijn generatie op de eettafel lagen.
Opeens pakte de man het laatste tapijt bij één van de hoeken beet en met een fantastisch brede armbeweging, draaide hij het tapijt om zijn as en liet hem weer neerkomen.
Stomverbaasd keken we toe: het tapijt kreeg opeens een geheel andere kleur.
Deze techniek bleek één van de paradepaardjes van de verkoper te zijn: de hierop volgende tapijten bleken steeds opnieuw van kleur te kunnen veranderen door het om zijn as te draaien. Uiteindelijk deed de verkoper niet meer zelf de truc van het draaien en lieten zijn medewerkers in de verschillende hoeken van de zaal het wonder aan de verbaasde toeschouwers zien.
Over prijzen werd natuurlijk niet gesproken.
Wel vertelde de man tussen neus en lippen door dat hij bereid was om over de financiering te praten, de prijs was onderhandelbaar (mits je natuurlijk meerdere tapijten meenam) en over de levering hoefde je je nooit zorgen te maken: hij leverde direct aan huis, over de hele wereld.
Het einde van de show kwam duidelijk dichterbij. Om te voorkomen dat iedereen onmiddellijk weg zou stuiven, kreeg iedereen nog een kopje thee aangeboden (de drank bleef nu in de fles). De verkoper gaf ons nog een vriendelijk knikje en verdween door de deur: op weg naar het volgende zaaltje, wed ik. Door verschillende deuren stroomden nu de assistent verkopers de ruimte binnen.
Wij merkten al snel dat wij geen enkele belangstelling vanuit de verkopers opriepen. Als enigen van de gehele groep, konden we ongestoord naar de deur lopen en de trap naar beneden bereiken. We haalden opgelucht adem en zochten de zon buiten op.
Soms zie ik in Nederland nog zo'n zaak met Perzische tapijten. Vroeger verbaasde ik me erover dat ik nooit, maar dan ook nooit een klant in de winkel zag.
Nu begrijp ik het: als je naar binnen gaat, dan ben je verloren.
