Vrijheid

Nu overal wordt geschreven en gesproken over vrijheid, gaan mijn gedachten automatisch terug naar mevrouw Oliekan.

U kent haar niet.

Daar ga ik verandering in brengen.

Ik ken mevrouw Oliekan vanuit één van mijn eerste baantjes als verpleegkundige in een psychiatrisch ziekenhuis. Daar ontmoette ik mevrouw Oliekan. Een vriendelijke, wat teruggetrokken dame van ergens achter in de vijftig.

We hebben het over zo'n dertig jaar geleden.

Mw. Oliekan was een schippersvrouw. Dat wil zeggen, haar man voer met een binnenvaartschip over de Nederlandse wateren en zij was het grootste deel van het jaar opgenomen in de kliniek. Toch werd ze door iedereen een schippersvrouw genoemd.

Mevrouw Oliekan hoorde stemmen. Beter gezegd: ze hoorde één stem en wel die van dokter Bal. Dokter Bal was een psychiater die in dit ziekenhuis werkte. De stem van dokter Bal vertelde haar de hele dag door wat ze wel of niet moest doen. En als ze iets deed of dacht, dan gaf dokter Bal daar commentaar op. Meestal was dat vriendelijk, maar hij kon ook erg bozig en lelijk tegen haar doen en dan was mevrouw Oliekan helemaal van slag. Ze at dus pas als dokter Bal haar zei dat ze kon gaan eten. Ze ging pas naar de w.c. als hij haar toestemming gaf. Of ze ging opeens drie keer in tien minuten naar de w.c. omdat dokter Bal zichzelf blijkbaar een geintje had beloofd.

Mevrouw Oliekan accepteerde het allemaal als volstrekt gebruikelijk. Zonder mopperen voldeed ze nauwgezet aan de opdrachten van dokter Bal. Ze moest alleen erg huilen als hij haar uitschold omdat ze iets niet precies deed zoals hij dat wenste. Gelukkig gebeurde dat maar zelden.

Natuurlijk, de stem van mevrouw Oliekan was een stem die zij op één of andere manier "bedacht". Maar daar hoefde je bij haar niet mee aan te komen: natuurlijk was dit de stem van dokter Bal.

En als dokter Bal nu eens op de afdeling kwam en voor haar stond?

Verbazingwekkend genoeg gebeurde er dan helemaal niets bijzonders. Ze groette hem vriendelijk en luisterde naar de stem in haar hoofd. Daar stond dokter Bal letterlijk buiten.

Het was heel goed mogelijk om de stem door medicatie tot zwijgen te brengen. Dat was dan ook wel eens geprobeerd.

Het effect was dat mevrouw Oliekan haar bed niet meer uitkwam. Ze werd angstig, paniekerig zelfs, omdat niemand haar nog vertelde hoe ze de dag door moest komen. De structuur verdween en dat werkte verlammend op mevrouw Oliekan. Met grote, angstige ogen lag ze diep onder de dekens, wachtend op de stem van dokter Bal...

Tja.

Wat is vrijheid...