De laatste weken verschijnt met enige regelmaat een berichtje over ouderen die elkaar pesten in het verzorgingshuis. Mogelijk dat de zomerdip in het nieuws hier iets mee te maken heeft, maar het valt wel op. Er wordt gepest in het verzorgingshuis. Overal. Het begint al in de conversatieruimte of de recreatiezaal. Hier wordt gezamenlijk koffie gedronken. Probeer als nieuwe bewoner maar eens een plaatsje te bemachtigen. Dat valt niet mee: iedere stoel lijkt wel aan iemand toegewezen. Wanneer je zomaar ergens gaat zitten, wordt je vaak al snel en soms op onvriendelijke wijze, duidelijk gemaakt dat je iemand anders zijn of haar plekje inneemt.
Ik kwam eens bij een hoogbejaarde dame in haar appartement. Ik had ooit bij de voordeur een praatje met haar gemaakt. Ze woonde nog maar net in het verzorgingshuis en nodigde mij uit op de koffie. Iets meer als een half jaar later kwam het er van. Ze was een frele dame, de negentig al gepasseerd en, behalve wat dovig, nog zeer vitaal en alert. Ze vertelde mij wat over haar geschiedenis en haar kinderen en kleinkinderen. En passant vertelde ze me ook dat ze weer ging verhuizen. Naar Delft, waar haar kinderen allemaal woonden. Ik reageerde verrast. Ze kneep haar ogen tot spleetjes en fluisterde wat sissend:
"Ze hebben me hier nooit geaccepteerd..."
Het bleek dat ze werd gepest. Door andere bewoners. In de recreatiezaal kwam ze al niet meer. Ze had het gevoel dat ze door iedereen daar met de nek werd aangekeken. Ze had, helemaal in het begin, aansluiting gehad bij een groepje dames. Eén van hen maakte gebruik van een electrische rolstoel. Ze kon niet meer lopen, maar al haar andere functies waren nog prima in orde, aldus de dame. Toch viel het haar op dat iedereen aan tafel de vrouw voortdurend met alles hielp, tot het snijden van de boterhammen toe. Daar had ze een keer iets van gezegd en toen was het gedonder begonnen. Op enig moment had ze zelf met een mitella gelopen omdat ze een pols had verstuikt bij een val. De dames hadden demonstratief geweigerd om haar ook maar ergens mee te helpen. Ze had vanaf dat moment besloten om maar op haar kamer te blijven. Haar kinderen hadden nog gesproken met de dames van de verzorging. Die hadden enkele gesprekken gevoerd met de betreffende medebewoners. Dat was zinloos geweest: tijdens de gesprekken hadden ze steeds weer met de hand op het hart geroepen dat het over zou zijn, maar hierna werd het alleen maar erger. Uiteindelijk hadden de kinderen besloten om haar naar Delft te halen. Ze vond het prima.
Het is een lastig dilemma. Enerzijds hebben we het over volwassen mensen. Die wil je niet betuttelen. Anderzijds is de groep als groep kwetsbaar: niemand heeft bewust voor elkaar gekozen en toch ben je tot elkaar veroordeeld. Je komt elkaar overal en voortdurend tegen. Het alternatief is om je volledig op te sluiten op je kamer, zoals de dame in mijn verhaal.
Al vele jaren geleden heeft Erwin Kofman, een socioloog, een fantastische studie geschreven over groepsgedrag in instellingen: totale instituties. Deze kenmerken zich doordat bewoners/ cliënten, 24 uur per dag, 7 dagen per week binnen dezelfde ruimte verblijven voor ontspanning, werk (hobby), eten, etc. Hierin worden ze voortdurend als groep benaderd en begeleidt door medewerkers van de instelling. De resultaten van deze opzet zijn verbijsterend: de instelling zelf maakt mensen afhankelijk en creëert ziekmakende groepsprocessen.
De psychiatrische ziekenhuizen hebben deze les indertijd goed begrepen. De meeste grootschalige ziekenhuisterreinen, weg gestopt in bossen en zandverstuivingen, zijn inmiddels afgebroken. Mensen met een psychiatrisch ziektebeeld wordt bij voorkeur niet opgenomen.
De ouderenzorg is nog maar enkele jaren bezig om de grootschalige complexen af te bouwen. Gezien de toenemende behoefte aan voorzieningen door de vergrijzing, is het niet waarschijnlijk dat dit proces in korte tijd zal zijn afgerond. We houden ze dus nog wel even, die grote verpleeg- en verzorgingshuizen.
Treureilanden, noemde Hans Bekker (Humanitas, Rotterdam) ze al.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten